Er is de laatste jaren veel gezegd en geschreven over depressie en burn-out. Al langere tijd proberen we vat te krijgen op deze twee begrippen. Op het internet is er heel wat over te vinden, maar helaas is deze informatie regelmatig kort door de bocht of onjuist. Zelfs in de wetenschappelijke literatuur is er onenigheid over welke symptomen nu wel โ en welke niet kenmerkend zijn voor een burn-out. Onderzoeker Schonfeld noemde in zijn publicatie al dat het verschil tussen depressie en burn-out een โongoing debateโ, ofwel een โlopend debatโ is (Schonfeld et al., 2018). In deze blog probeer ik meer duidelijkheid te geven over hoe je een depressie van een burn-out kan onderscheiden. Wellicht handig voor jezelf, of voor iemand in jouw omgeving.
In dit artikel:
Symptomen als uitgangspunt
Laat ik beginnen met een belangrijk gegeven en iets dat vaak over het hoofd wordt gezien: je kan een stoornis niet โhebbenโ. Dat klinkt misschien vreemd, aangezien we vaak spreken over โhet hebben van een depressieโ of โhet hebben van een burn-outโ. Het is niet de depressie of burn-out die ervoor zorgt dat je klachten hebt. Het werkt juist andersom: de specifieke klachten die iemand ervaart, maakt dat we spreken van een depressie of een burn-out. Om het verschil te duiden, moeten we dan ook kijken naar welke symptomen kenmerkend zijn bij deze stoornissen.
De DSM-V
In de psychiatrie werken we al enkele decennia met een handboek om stoornissen te categoriseren en classificeren: de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, oftewel de DSM (American Psychiatric Association, 2022). Dit handboek is al enkele decennia in ontwikkeling en verandert continu. De DSM is samengesteld om te zorgen dat termen als โdepressieโ of โpaniekstoornisโ door alle experts op dezelfde manier worden gebruikt. Inmiddels zijn we beland bij de vijfde editie van de DSM: de DSM-V.
Depressie volgens de DSM-V
Volgens de DSM-V is in ieder geval het volgende kenmerkend voor een depressie:
- Iemand ervaart een depressieve stemming gedurende het grootste gedeelte van de dag, bijna elke dag en/of;
- Iemand ervaart -bijna elke dag- een duidelijke vermindering van interesse of plezier in alle of bijna alle activiteiten gedurende het grootste gedeelte van de dag. Dit laatste wordt ook wel anhedonie genoemd.
Andere symptomen kunnen zijn:
- Een duidelijke gewichtsvermindering zonder dat er een dieet gehouden wordt. Of er is juist sprake van gewichtstoename. Het kan ook zijn dat er bijna elke dag sprake is van een afgenomen of toegenomen eetlust. Kortom: er is sprake van een sterke schommeling in gewicht en/of behoefte aan voedsel.
- Insomnia of hypersomnia, bijna elke dag. Dat houdt in dat men moeite heeft om in slaap te vallen of juist extreem slaperig is.
- Psychomotorische agitatie of remming. Dat bekent dat er ofwel sprake is van onrustige bewegingen, of juist erg trage bewegingen (denk aan spraak bijvoorbeeld). Naar mijn ervaring zie ik vaker klanten waar sprake is van psychomotorische remming dan van agitatie.
- Moeheid of verlies van energie.
- Gevoelens van waardeloosheid of buitensporige of onterechte schuldgevoelens, bijna elke dag.
- Verminderd vermogen tot nadenken of concentratie of besluiteloosheid.
- Terugkerende gedachten aan de dood, terugkerende suรฏcidegedachten zonder dat er specifieke plannen gemaakt zijn, of een suรฏcidepoging of een specifiek plan om suรฏcide te plegen.
Om van een depressie te kunnen spreken zijn minstens 5 symptomen aanwezig voor een periode van minstens twee weken. Daarnaast zijn er nog andere voorwaarden omtrent lijdensdruk op bepaalde levensterreinen en moeten de klachten niet toegeschreven kunnen worden aan andere oorzaken (American Psychiatric Association, 2022). Belangrijk om te vermelden: er zijn gradaties als het gaat om stoornissen. In de praktijk wordt er bijvoorbeeld onderscheid gemaakt tussen een milde, matig-ernstige en ernstige depressie.
Burn-out volgens de DSM-V?
Zoals hierboven beschreven is duidelijk wat kenmerkend is voor een depressie. Wat zegt de DSM-V over burn-out? Nou.. de DSM-V zegt daar niets over. Althans, niet onder de noemer burn-out. Hoewel het concept burn-out al sinds de jaren 70โ wordt genoemd (Schaufeli et al., 2009), zijn experts er nog altijd niet over uit wรกt nou precies een burn-out is. Een geschetst beeld van burn-out is vaak iets in de richting van een combinatie van emotionele uitputting, depersonalisatie en verminderde prestaties ten gevolge van chronische stress (Bianchi et al., 2015). Uit sommige onderzoeken lijkt naar voren te komen dat de klachten die bij een burn-out zouden horen, een enorme overlap hebben met klachten bij een (ernstige) depressie. Critici pleiten dan ook dat burn-out een niet op zichzelf staande stoornis is, maar een โafwijkende vormโ is van depressie (Bianchi et al., 2015).
Burn-out of aanpassingsstoornis?
Hoe dan ook โ het moge duidelijk zijn dat we nog zoekende zijn om burn-out goed te kaderen. De klachten die men ervaart bij een burn-out zijn immers echt en moeten serieus worden genomen. In de huidige DSM-V is burn-out (nog) geen officiรซle diagnose en wordt momenteel dan ook niet vergoed door zorgverzekeraars. Om deze reden wordt door hulpverleners vaak gezocht naar een alternatief label, en deze wordt vaak gevonden in een depressie, aanpassingsstoornis of โ wanneer er sprake is van veel lichamelijke klachten โ een ongedifferentieerde somatoforme stoornis. Zonder al te diep in te gaan op de details, kan een aanpassingsstoornis worden gedefinieerd als er:
1) Sprake is van overbelasting;
2) De klachten minstens zes maanden gaande zijn, en
3) Gevoelens van vermoeidheid en uitputting op de voorgrond staan.
Piekeren, vermoeidheid, verstoorde slaap, niet tegen geluid/licht/drukte kunnen, piekeren, een opgejaagd gevoel, concentratieproblemen en emotionele labiliteit worden beschouwd als kenmerken van overbelasting (GGZ Standaarden, z.d.).
En wat is nu het verschil met een depressie?
Uiteindelijk moeten we concluderen dat het lastig blijkt om een duidelijk antwoord te geven op deze vraag. Er lijkt sprake te zijn van een grote overlap tussen burn-out en depressie, maar in welke mate.. dat is nog onduidelijk. Wel kan ik antwoord geven op hoe er in de laatste jaren โ in de praktijk – over het algemeen naar gekeken wordt: bij een depressie staat de somberheid en anhedonie op de voorgrond en bij burn-out staat (chronische) vermoeidheid op de voorgrond. Bij een burn-out is de balans tussen draagkracht en draaglast voor langere tijd instabiel geweest en heeft dit chronische vermoeidheid tot gevolg. Iemand met een burn-out wรญl graag dingen ondernemen, maar voelt zich fysiek en mentaal gehinderd. Iemand met een depressie daarentegen verliest de behoefte om dingen te ondernemen en geniet niet (meer) van het leven. Je kan je misschien voorstellen dat het รฉรฉn soms overloopt in het ander en vice versa. Voor behandeling kan dit verschil uiteindelijk cruciaal blijken.
Depressie en burn-out bij Curev Coaching
Ik heb met deze blog geprobeerd om -met de kennis van vandaag- een helder beeld te scheppen over het verschil tussen een depressie en een burn-out. Als behandelaar in de GGZ heb ik veel ervaring opgedaan met het herkennen en behandelen van zowel depressie als burn-out. Indien je de beschreven klachten herkent, schroom dan niet om hulp in te schakelen. Je kan altijd contact met mij opnemen om je verhaal te doen en dan kan ik wellicht iets voor je betekenen. Ook als je nog vragen of aanvullingen hebt omtrent dit blog: neem gerust contact op!
Drs. Aleksandar Curev
Literatuurlijst
American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Text
Revision Dsm-5-tr (5de editie).
Amer Psychiatric Pub Inc.
Bianchi, R., Schonfeld, I. S., & Laurent, E. (2015). Is it Time to Consider the โBurnout Syndromeโ A
Distinct Illness? Front Public Health, 3(158), 158.ย ย ย ย ย https://doi.org/10.3389/fpubh.2015.00158
GGZ Standaarden. (z.d.). GGZ Standaarden. Geraadpleegd op 15 juni 2022, vanย ย ย ย ย ย ย ย ย ย ย ย ย ย ย ย ย ย ย ย ย ย ย https://www.ggzstandaarden.nl/zorgstandaarden/aanpassingsstoornis-incl-overspanning-en-burn-out/over-de-ย ย ย ย ย ย aanpassingsstoornis/inleiding/aanpassingsstoornis
Schonfeld, I. S., Bianchi, R., & Pallazi, S. (2018). What is the difference between depression and burnout? An ongoing debate. Rivista di Psichiatria,ย ย ย ย 53(4), 218โ219. http://search.proquest.com.access.authkb.kb.nl/scholarly-journals/what-is-difference- between-depression-ย ย ย ย ย burnout/docview/2101421190/se-2?accountid=16376